Curator 2021-2022

Elk academiejaar stelt de faculteit Letteren en Wijsbegeerte één van haar alumni aan als curator van de Humanities Academie. Hen wordt gevraagd een thema aan te brengen dat als een rode draad doorheen het levenslang leren aanbod loopt en ook verschillende activiteiten rond dit thema uit te werken.

In 2021-2022 neemt Warda El-Kaddouri het curatorschap op zich, met als thema Dekolonisatie. 

Wie is Warda El-Kaddouri? 

Afbeelding Warda El-Kaddouri

Warda El-Kaddouri is literatuurwetenschapper en journalist. In 2019 promoveerde ze aan de Universiteit Gent met een proefschrift over religie en zelfconstructie in hedendaagse Duitse literatuur.

Sinds haar aanstelling als VN-jongerenvertegenwoordiger in 2015 neemt ze deel aan het publieke debat via columns, lezingen en debatten en probeert ze licht te werpen op ongehoorde verhalen en perspectieven. Voor die inzet werd ze in 2020-2021 aangesteld als Scherpsteller door deBuren en PILAR, een titel voor een opkomende kritische denker. In datzelfde jaar verscheen haar debuut Dominantie. Waarom we denken wat we denken, een essay over dominante verhalen.

Warda El-Kaddouri woont momenteel in Amsterdam, waar ze schrijft voor De Groene Amsterdammer. Ze is daarnaast redacteur voor het cultuurtijdschrift Rekto Verso en in 2021-2022 dus ook curator van onze Humanities Academie.

"Herschrijf het verhaal, niet de geschiedenis."

Warda El-Kaddouri, Philsan Osman en Sibo Rugwiza Kanobana in gesprek

Op 7 oktober 2021 opent vicerector Mieke Van Herreweghe in de gerestaureerde Belvedère van de Boekentoren officieel de Humanities Academie.

Curator Warda El-Kaddouri beklemtoont in haar inaugurele publieke lezing de nood aan dekoloniseren aan de universiteit. Philsan Osman en Sibo Rugwiza Kanobana schuiven aan voor een nagesprek.

"De afgelopen jaren, en zeker sinds de Black Lives Matter-protesten in de zomer van 2020, staat dekolonisatie als thema weer duidelijk op de maatschappelijke agenda. De oproep om te dekoloniseren klinkt steeds luider: geschiedenislessen, filosofieboeken, lectuurlijsten, musea, archieven, de canon. Zowat elk domein dat tot het hart van de faculteit Letteren en Wijsbegeerte behoort, is vandaag onderworpen aan een kritische blik van dekolonisatie. En dat is niet verwonderlijk. De koloniale geschiedenis leeft voort in de verhalen die we vertellen, in onze verbeelding, in onze kunst, en daardoor in ons cultureel geheugen die we doorgeven aan de volgende generaties. Dekoloniseren gaat niet over het herschrijven van de geschiedenis. Dekoloniseren gaat over het herschrijven van de verhalen die we vertellen over het verleden, en het perspectief dat we daarbij innemen."

"Dekoloniseren moet aan de universiteit beginnen."

Naar aanleiding van haar aanstelling als curator van de Humanities Academie, verschijnt een interview met Warda El-Kaddouri in Durf Denken, het online magazine van Universiteit Gent.

Dekoloniseren, hoe begin je daaraan? “Dat is een gevaarlijke vraag”, vindt Warda. “Maar ze moet natuurlijk gesteld worden. Ik kan nu makkelijk een lijstje maken van dingen die aangepast moeten worden. Ik geef enkele voorbeelden: het curriculum, de manier van lesgeven en welke boeken besproken worden. Alleen zijn dat dingen die je niet los van elkaar mag zien. Als je dat wel doet, zit het gevaar erin dat je te veel kortzichtige keuzes maakt. Het gaat om het grotere plaatje: je moet tot de diepste kern van alle machtsstructuren in en rond de universiteit dringen.”

Die aanpakken is van essentieel belang om écht iets te veranderen, zegt Warda. “De structuren zijn zo in elkaar verweven dat als je er een aanpakt, je op een volgende stoot. Je kan het zien als een matroesjka, een Russisch houten popje waar telkens een nieuw houten popje uitkomt.”

Gespreksavonden Literatuur en Dekolonisatie

Samen met Sibo Rugwiza Kanobana cureert Warda El-Kaddouri in het najaar van 2021 een reeks van zes gespreksavonden getiteld 'Literatuur en Dekolonisatie'.

Schrijvers, filosofen, journalisten, bibliothecarissen en archivarissen uit Vlaanderen en Nederland worden uitgenodigd om samen te reflecteren over de institutionele dimensie van dekoloniseren. De rol die literatuur hierin speelt, komt telkens uitgebreid aan bod.

"Literatuur en literatuurstudie zijn primaire loci voor wie het koloniale verleden en zijn nawerking ernstig in de ogen wil kijken. Literatuur speelde een faciliterende en soms zelfs een formerende rol in het verspreiden van het imperiale denken. Welk perspectief komt aan bod? Wie zijn de personages? Met welke woorden verbeelden we het koloniale tijdperk? Hoe kan je koloniale literatuur vanuit een hedendaags perspectief lezen? Bovendien beïnvloedt het koloniale verleden ook vandaag nog de manier waarop we aan kenniscreatie en literatuuronderwijs doen, van de canon tot de inrichting van bibliotheken en het opstellen van lectuurlijsten."

Deze reeks komt tot stand in nauwe samenwerking met twee onderzoekers van de vakgroep Letterkunde, Sarah Adams en Lieselot De Taeye, niet toevallig de vakgroep waar Warda El-Kaddouri doctoreerde. Ook studenten en externe partners stappen mee in deze reeks. N.Deko FLW host een gespreksavond met Yousra Benfquih en Gloria Wekker. Vlaams-Nederlands huis deBuren nodigt iedere avond een literaire stem uit om een andere blik te werken op het thema.

 

featuring de Boekentoren

visual van de Boekentoren gemaakt door Ada Güvenir

Ada Güvenir over de krachtige visual die ze maakte voor de reeks "Literatuur en Dekolonisatie":

"It was clear for me from the get-go that the image accompanying the poster for the talks had to be bold, colourful and striking. Piling up works of great authors and researchers against the Boekentoren represents the ladder for change, lined with the power of knowledge, in order to climb up the steps of decolonisation. While the university is still mainly a white bastion, represented by the cold blue dots, the red and yellow colours, embodying the souls and stories of people who are generally misrepresented, are now finally finding their way into the institution."

Warda El-Kaddouri in gesprek met Rasit Elibol

Rasit Elibol is sinds 2017 redacteur van De Groene Amsterdammer. Hij won de Haagse Persprijs (voorheen de Jan Paul Bresser Prijs) en staat op de shortlist van de European Press Prize.

Voor Das Mag stelde hij De nieuwe koloniale leeslijst samen. Deze essaybundel over koloniale klassiekers en vergeten meesterwerken uit de Indische, Surinaamse en Antiliaanse letteren vormt het onderwerp van één van de gespreksavonden rond literatuur en dekolonisatie. Journalist Robin Goudsmit schuift mee aan tafel en leest ook voor uit eigen werk.

 

Naar een dekoloniale bibliotheek?

Warda El-Kaddouri gaat in het kader van de reeks Literatuur en Dekolonisatie ook het gesprek aan met onze faculteitsbibliotheek. 

Hieronder een stukje uit de beklijvende getuigenis van bibliothecaris Paul Buschmann:

Hoe doe je dat dan? De-koloniseren? Het woord doet vermoeden dat we zaken zullen weghalen die aanstoot geven. Dekoloniseren als deselecteren. Denk maar aan de bibliotheek van KULeuven waar men de buste van Leopold II (al dan niet tijdelijk) weghaalde. Of denk maar aan het voorstel om stickers te kleven op boeken met bedenkelijke inhoud, zoals werd voorgesteld bij een dekolonisatie-traject van de Stad Gent. Maar is dat geen al te negatieve en te beperkte invulling van een idee dat in sé erg wervend en enorm verrijkend kan zijn? Is het sowieso wel wenselijk om in een academische bibliotheek dingen weg te halen? Of is dekoloniseren juist aandacht geven aan stemmen die ontbreken of onvoldoende aan bod komen?

Toevoegen en niet weghalen, dat stond centraal in het project ‘Second Shelf’. Een ingreep in de collectie die collega Ine Boogmans van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen samen met de Packard Library in het Columbus College of Art & Design in de Verenigde Staten opzette, gebruikt een mooie beeldspraak, ik citeer:

“Het doel is niet om de briljante oude meesters van het verleden af te voeren, maar wel om een extra stoel aan tafel te schuiven voor vergeten kunstenaars. Hoe meer perspectieven aan bod komen, hoe rijker de bibliotheekervaring, hoe meer er geleerd kan worden.”

Stoelen bij aanschuiven. Hoe meer volk, hoe meer vreugd. We zijn natuurlijk helemaal voor. Zelfs in deze contactarme coronatijden. Maar de tafel is wat ze is. Op gegeven ogenblik zit de tafel vol. En wie beslist wie er op de extra stoel mag komen zitten? Zijn het de collectieverantwoordelijken? Is het een extern adviserend comité? Willen we de collectie-opbouw dan gedeeltelijk uit handen geven? En aan wie? En dat in tijden van financiële schaarste? Bij de beslissing om iets aan te kopen of iets niet aan te kopen, iets in open rek te plaatsen of naar depot te brengen, hangt steeds een waardeoordeel vast. En wie mag dat waardeoordeel vellen? In het kader van een dekolonisatie-traject? Of misschien is de vraag beter: wie kan dat oordeel vellen? Paternalisme schuilt om de hoek.

De volledige getuigenis werd nadien opgenomen in META, tijdschrift bibliotheek & archief en vormde ook aanleiding tot een breder stuk in MO* (zie hieronder).