Beter dan de film?

LEZ014
Nederlands

In deze lezingenreeks laten de sprekers telkens een literair werk en een (ver)film(ing) in dialoog treden. Hoe verhouden deze media zich tot elkaar en welke transformaties vinden er plaats wanneer literair bronmateriaal wordt verwerkt naar een ander medium?

Of het boek nu beter is dan de film, laten we aan uw oordeel over.

De lezingen worden opgenomen. Heb je een lezing gemist of wil je een opname herbekijken, dan meld je je eenmalig aan in onze online leeromgeving Ufora.

Schrijf je hier in

De ideologische, politieke en diplomatieke strijd om Armand Du Plessy's filmadaptatie van Victor Marguerittes la Garçonne

Online beschikbaar
Beschrijving

Prof. dr. Daniël Biltereyst opent deze lezingenreeks met een boeiende case study over de verfilming van één van de meest controversiële romans van na de Eerste Wereldoorlog, Victor Marguerittes La Garçonne (1922). Deze schandaalroman over een vrijgevochten jonge vrouw, die als teken van autonomie het haar kort draagt, deed in Frankrijk zoveel stof opwaaien dat de schrijver uit de Légion d’Honneur gestoten werd en het boek in sommige landen zelfs verboden werd.

De film La Garçonne werd echter een immens commercieel succes, maar kwam voor Frankrijk diplomatiek zeer ongelegen. Omdat het land (samen met België) het industriële hart van Duitsland, het Ruhrgebied, militair bezette, lag Frankrijk internationaal zwaar onder vuur. De controverse rond de roman werd nog aangezwengeld door de snelle filmadaptatie door de Belgische regisseur Armand Du Plessy (of Armand De Prins).

In deze lezing gaat Biltereyst in op deze filmadaptatie, alsook op de internationale censuur en controverse rond deze Frans-Belgische film, die in aanzienlijke mate bijdroeg tot de figuur van la garçonne. Hij gaat ook uitgebreid in op hoe deze figuur internationaal en intermediaal circuleerde. Dit verhaal komt ook uitgebreid aan bod in het boek Verboden beelden: De verborgen geschiedenis van filmcensuur in België van prof. dr. Daniël Biltereyst, uitgegeven bij Houtekiet (Antwerpen, 2020)

Dans in driekwartsmaat: Menuet van Louis Paul Boon (1955), bewerkt door Hugo Claus, verfilmd door Lili Rademakers (1982)

Online beschikbaar
Beschrijving

Adaptatiekritiek houdt zich niet bezig met het formuleren van een waardeoordeel maar geeft inkijk in een complex proces van vertaling naar een nieuw medium, context en tijd, van een creatieve interpretatie. De vraag die centraal staat in de tweede lezing van deze reeks is dan ook: Hoe verhouden scenario/film en boek zich tot elkaar en welke keuzes werden gemaakt in dat vertaalproces?

Doctoraatsstudent Ruben Vanden Berghe beantwoordt die vraag door in te zoomen op Lili Rademakers’ verfilming (1982) van de novelle Menuet van Louis Paul Boon (1955). Vanden Berghe besteedt enerzijds aandacht aan Claus’ ironische blik op het scenario schrijven, een activiteit die hij bestempelde als het temmen van een weerbarstige brontekst waaraan hij desalniettemin beweerde trouw gebleven te zijn. Anderzijds belicht Vanden Berghe de productiecontext van de filmadaptatie. De regisseur, Rademakers-Veenman, had al gewerkt als regieassistent (voor Claus, Rademakers en Fellini) en diende in 1981 een project in bij de Filmcommissie van het Ministerie van Nederlandse cultuur. De filmadaptatie valt te zien in de context van het Vlaamse en Nederlandse subsidiebeleid waarover het proefschrift van Gertjan Willems handelt, en dat vooral inzet op literaire verfilmingen.

De rest van de lezing toont de medial affordances oftewel hoe complex de vertaaloefening naar het script en de film zelf waren. Vanden Berghe behandelt het omzetten van talige bewustzijnsstromen, contrasteert perspectief in boek en film, het weergeven van knipselstroken of visioenen door saturatie of zwartwit, het gebruik van muziek.

Vrouwelijkheid, dissociatie en de fragmentarische roman: Vrouwelijkheid, dissociate en de fragmentarische roman: Ingeborg Bachmanns Malina op het scherm

Online beschikbaar
Beschrijving

Vanuit haar interesse in de representatie van seksualiteit, gender en identiteit selecteert doctoraatsstudent Tessel Veneboer voor deze lezingenreeks de experimentele roman Malina van Ingeborg Bachmann en de filmadaptatie door Werner Schroeter met Isabelle Hupert naar een script van Nobelprijswinnaar Elfriede Jelinek. Ze behandelt de experimentele stijl van de roman en de manier waarop die vertelstijl naar het scherm werd vertaald. Daarnaast gaat ze in op de karakteropbouw van het titelpersonage en hoe haar eigen identiteit vorm krijgt in relatie tot de twee mannen in haar leven.

Cinemetamorphosis: Ovidius in film (Métamorphoses van Christophe Honoré en HER van Spike Jonze

Online beschikbaar
Beschrijving

Prof. dr. Marco Formisano behandelt in zijn cursus Receptiegeschiedenis aan de faculteit Letteren en Wijsbegeerte bewerkingen in hedendaagse films en teksten van Ovidius’ Metamorfosen. Zijn lezing gaat daarom als vanzelfsprekend over deze innovatieve hypotext en zijn succes bij contemporaine kunstenaars gaande van directe transposities tot indirecte allusies.

Centraal staat een hermeneutisch proces dat het contrast tussen de concepten ‘origineel’ en ‘kopie’ ongedaan wil maken ten behoeve van een interpretatie in twee richtingen, dus ook van de moderne naar de antieke tekst (allelopoiesis). Zo kan een modern personage gelezen worden alsof de historische révénant eraan beantwoordt. Deze methodologie bestempelt Donna Haraway als diffractive reading. Een diffractieve interpretatie weigert esthetische hiërarchie en historische volgorde aan te brengen. Formisano past dit methodologisch kader toe op Christophe Honoré’s actualisatie van Ovidius in Métamorphoses waarin hij Ovidius’ natuurlijke settings inruilde voor anonieme, marginale, urbane contexten. Formisano wijst ook op structurele aspecten, en wijst transmediale motieven aan. Tenslotte focust hij zich op het ontoereikende van het beeld en de hiërarchie van de stem in Spike Jonze's HER.

Deze lezing sluit aan bij een artikel van Prof. dr. Marco Formisano getiteld "Echo's Revenge. Ovid’s Metamorphoses and Spike Jonze’s HER" in het tijdschrift Eugesta.

Bitterzoet bewerkt: Over Jean van de Veldes filmbewerking (2013) van Cynthia McLeods Hoe duur was de suiker (1987)

Online beschikbaar
Beschrijving

In deze lezing kijkt dr. Sarah Adams met een postkoloniale bril naar de representatie van het slavernijsysteem en de tot slaaf gemaakte mensen in de roman van de Surinaamse schrijfster Cynthia McLeod en de bewerking van diezelfde roman door de Nederlandse scenarist en regisseur Jean van de Velde ter ere van 250 jaar afschaffing van de slavernij in Suriname.

Hoe duur was de suiker vertelt het verhaal van twee jonge vrouwen, beide dochters van plantagehouders, die op zoek zijn naar een huwelijkskandidaat. De gruwelijke praktijken die op de plantages aan de orde van de dag waren, worden door McLeod op pregnante wijze beschreven en gecontrasteerd met het mondaine leven van de Nederlandse elite. Toch is de slavernijgeschiedenis, zo toont Adams aan, vooral achtergrondsetting voor dit romantische verhaal en de zwarte personages krijgen dan ook enkel bijrollen in de roman. De verfilming lijkt in eerste instantie een grote ingreep te doen in deze rolverdeling door de alwetende verteller te vervangen door Mini-mini, de persoonlijke huisslaaf van een van de twee vrouwen, maar de innerlijke wereld van deze verteller verdwijnt tijdens de film meer en meer naar de achtergrond en ook de vertaling van de gruwelijke passages uit de roman naar beeld zijn problematisch.