Eilandhoppen in Helleense zeeën: cultuur en geschiedenis van de Griekse eilanden

Voorsmaakje

Samos en Leros zijn twee eilanden die, hoewel ze op een heldere dag in elkaars gezichtsveld liggen, een totaal verschillend karakter hebben: Samos is groot, groen, toeristisch, heeft ontelbaar veel stranden maar heeft ook een bevolking die – en dat is uitzonderlijk voor een Grieks eiland – veel meer met landbouw dan met zeevaart bezig is. Leros is klein, tamelijk volgebouwd, vol mannen die de zeven zeeën bevaren hebben, maar ook is het eiland getekend door een bijzondere geschiedenis, waardoor het toerisme nooit een vlucht heeft genomen. Ondertussen zijn er wel veel niet-Griekse expats neergestreken, die het straatbeeld in hoge mate bepalen.

Samos en Leros zijn ook de twee eilanden waar ik bloed zweet en tranen heb gelaten, en echt niet alleen omdat ik op beide eilanden een aantal ruïneuze huisjes heb opgeknapt. Het zijn eilanden waarop ik op alle mogelijke manieren geleefd heb, en waar ik me diep verbonden mee voel. Naast mijn eigen perikelen bij de renovatie van de huisjes, maakte ik er ook de economische crisis mee, die al snel werd verdrongen door een grote toestroom aan vluchtelingen uit Syrië, Afghanistan en andere landen. Waarna in de laatste twee jaar een ongekende toestroom aan met name Westeuropese toeristen volgde.

Deze eilanden lijken het vermogen te hebben ontwikkeld om (meestal tijdelijk, en soms letterlijk) als opvangkamp te fungeren voor bepaalde bevolkingsgroepen. Want eerder, ver voor het huidige vluchtelingen-issue, waren er politieke gevangenen die op beide eilanden werden vastgezet tijdens de Griekse burgeroorlog (met name op Samos), en in de decennia die daaraan vooraf gingen bouwde Mussolini Leros om tot een imposante marinebasis, waarna de Griekse regering besloot om er de grootste psychiatrische instelling van Griekenland neer te zetten. Maar veruit de grootste demografische verandering vond ruim 100 jaar geleden plaats, toen deze eilanden een enorme hoeveelheid aan Griekse vluchtelingen moest zien te verstouwen – na de Kleinaziatische katastrofi.

In mijn lezing besteed ik aandacht aan hoe deze eilanden zich als kameleons door de eeuwen heen bewegen – behoedzaam, en dan ineens in sneltreinvaart en van kleur verschietend. Ik wil in het verhaal ook de socio-economische veranderingen proberen te benoemen die deze invasies met zich brengen, en zal daarbij, net als in mijn boeken en artikelen, het anekdotisch element niet schuwen.

Praktische info

• Wanneer? woensdag 16 oktober 2024, om 19u30
• Waar? leslokaal 0.4 (Blandijnberg 2, 9000 Gent)
• Prijs? gratis voor leden van het Griekenlandcentrum, UGent studenten (m.u.v. PhD-studenten) en scholieren. Anderen betalen €5 aan de kassa.

Ik wil deelnemen!

Voorsmaakje

Crete, the largest of the Greek islands, has brought to us invaluable evidence on Ancient Greek language and its dialectal diversity. In Crete, we found clay tables with the Linear B script, which provide the oldest written evidence of the Greek language. They date back approximately to the time of the Trojan war, 1200 BC.  There, we also found the so-called “Queen of Inscriptions”, the biggest Ancient Greek inscription ever found, dated roughly around 500 BC.

What can these inscriptions tell us about the Ancient Greek dialects spoken in Crete and how they changed, over the thousand years before the arrival of the Romans? And what can these dialects tell us about the speakers’ identity? Cretans had an ambivalent and liminal identity, as islanders often do, also reflected in the resilience of their dialect to external influence. They were indeed viewed with a certain suspicion by other Greeks – Homer himself called Cretans a bunch of thieves and liars, and this fame lasted for a thousand years.

Praktische informatie

• Wanneer? woensdag 6 november 2024, om 19u30
• Waar? leslokaal 0.4 (Blandijnberg 2, 9000 Gent)
• Prijs? gratis voor leden van het Griekenlandcentrum, UGent studenten (m.u.v. PhD-studenten) en scholieren. Anderen betalen €5 aan de kassa.
• ! Opgelet: deze lezing wordt in het Engels gegeven !

Ik wil deelnemen!

Voorsmaakje

Cyprus gedenkt dit jaar 50 jaar opdeling van het eiland. Het zuiden en noorden worden sinds de zomer van 1974 fysiek gescheiden door een demarcatiezone (de zgn. ‘Green Line)’, maar de wortels van het versteende (en onoplosbaar lijkende) conflict gaan veel verder terug. Vanaf het begin van de 20e eeuw was de Grieks-Cypriotische bevolking in de ban geraakt van enosis, het streven tot aansluiting bij het 'moederland' Griekenland. Maar het Britse koloniale bestuur (sinds 1878) liet hiervoor geen ruimte. Toenemende etnische spanningen met de Turks-Cyprioten, die het eiland liever opgedeeld zagen (taksim) in een Turks en een Grieks deel, leidden in de jaren ’50 tot een explosieve situatie.

Met de onafhankelijkheid van de Republiek Cyprus in 1960 hoopten Groot-Brittannië, Griekenland en Turkije het probleem op te lossen, maar tevergeefs. Etnisch geweld bleef het eiland teisteren. Toen het kolonelsregime in Griekenland in 1974 de Cypriotische president en aartsbisschop Makarios middels een coup trachtte af te zetten – en zo effectief alsnog enosis probeerde te bewerkstelligen) greep het andere 'moederland' Turkije in. Na twee opeenvolgende militaire interventies bezette het een derde van het eiland, een situatie die nog altijd voortbestaat. Een VN-vredesmissie is nog steeds actief op Cyprus en Nicosia blijft de laatste verdeelde hoofdstad van Europa. Een oplossing voor het conflict lijkt verder weg dan ooit, mede vanwege de grote geopolitieke belangen.

In deze lezing doet Patrick Gouw het ontstaan, verloop én de toekomst van de ‘Cyprus-kwestie’ uit de doeken.

Praktische informatie

• Wanneer? woensdag 11 december 2024, om 19u30
• Waar? leslokaal 0.4 (Blandijnberg 2, 9000 Gent)
• Prijs? gratis voor leden van het Griekenlandcentrum, UGent studenten (m.u.v. PhD-studenten) en scholieren. Anderen betalen €5 aan de kassa.

Ik wil deelnemen!

Dit jaar viert de Griekse ambassade in België de Internationale dag van het Grieks in Gent, in samenwerking met het Griekenlandcentrum. Op het programma staan een lezing over over 3000 jaar Grieks in Klein-Azië en een hommage aan de grote dichter Giannis Ritsos. Er zullen gedichten worden voorgedragen en het Griekse koor van Brussel (Ελληνική Χορωδία Βρυξελλών) zorgt voor zang en muziek.

Na afloop volgt een receptie.

Praktische informatie

Wanneer? woensdag 5 februari, om 19u00

Waar? auditorium 5 Jeanne Wiemer (Blandijnberg 2, Gent)

Prijs? gratis, ook voor niet-leden. Inschrijven (voor 3 februari) is verplicht, via deze link: https://event.ugent.be/registration/EllinikiGlossa2025

Voorsmaakje

De lezing zal gaan over het leven van de Griekse componist en fenomeen Mikis Theodorakis (1925-2021).

Theodorakis was het symbool van het linkse verzet tegen de Griekse Kolonels die van 1967 tot 1974 aan de macht waren in Griekenland. Gedurende die jaren reisde hij de hele wereld over om met concerten, interviews en geschriften deze strijd onder de aandacht te krijgen en te houden.

De van oorsprong klassieke componist had aan het begin van de jaren 60 in Griekenland een muzikale revolutie ontketend door hoogwaardige teksten te gebruiken voor liederen die in hun ogenschijnlijke eenvoud een groot publiek bere ikten. Vanwege zijn linkse signatuur werd vanaf april 1967 zijn muziek in Griekenland verboden en werd hij na een aantal jaar opgesloten en geïsoleerd te zijn geweest verbannen uit Griekenland.

Pieter Hendriks zal vooral ingaan op de muzikale kant van het leven van Theodorakis maar aangezien deze onlosmakelijk verbonden is met zijn leven en het Griekenland van zijn tijd zullen ook deze zaken niet onbelicht blijven.

Praktische informatie

• Wanneer? woensdag 19 februari 2025, om 19u30
• Waar? Auditorium 1 Jan Broeckx (Blandijnberg 2, 9000 Gent)
• Prijs? gratis voor leden van het Griekenlandcentrum, UGent studenten (m.u.v. PhD-studenten) en scholieren. Anderen betalen €5 aan de kassa.

Ik wil deelnemen!

Voorsmaakje

Op donderdag 27 maart stelt Pieter Borghart zijn nieuwe boek ‘Nieuwgriekse geschiedenis’ voor. Het boek, dat op 25 maart  verschijnt – niet toevallig de Griekse nationale feestdag -  vertelt het van de Nieuwgriekse geschiedenis, dat heel wat minder bekend is dan de Oudheid. Dat verhaal begint in de late middeleeuwen en neemt je mee op een fascinerende reis doorheen de laat-Byzantijnse, Frankische, Venetiaanse en Ottomaanse periode. Daarna komen de Griekse onafhankelijkheid in de negentiende eeuw en de uitbouw van de moderne natiestaat tot vandaag in beeld, tot en met de Europese integratie en de recente economische crisis.

Dit overzichtswerk beperkt zich niet tot geopolitieke en staatkundige ontwikkelingen, maar staat ook stil bij de evolutie van de Griekse taal en literatuur en de rol van de orthodoxe godsdienst. Het duidt hoe Griekstaligen in het verleden naar zichzelf keken en gaat in op de moeizame omgang van de moderne Grieken met de zware culturele erfenis uit de klassieke oudheid.

In zijn lezing zal Pieter Borghart vooral ingaan op de vraag wat het etiket ‘Nieuwgrieks’ precies inhoudt. De Griekse taal en cultuur kent een ononderbroken geschreven traditie van bijna 3000 jaar, maar vanaf wanneer kunnen we van ‘Nieuwgriekse’ geschiedenis spreken? En hoe verhoudt deze ‘Nieuwgriekse’ ontwikkelingsfase zich tot de Byzantijnse en Oudgriekse geschiedenis? Welke evoluties van geopolitieke, godsdienstige, taalkundige en cultuurhistorische aard in het eerste millennium van onze tijdrekening rechtvaardigen de keuze om de Nieuwgriekse geschiedenis in de twaalfde eeuw te laten beginnen?

Met een muzikaal intermezzo door To Schima en de mogelijkheid om het boek te laten signeren tijdens de receptie achteraf.

Over de spreker

Pieter Borghart is neograecus en classicus. In 2005 promoveerde hij met een studie over het naturalisme in de Nieuwgriekse literatuur, tussen 2007 en 2013 doceerde hij Nieuwgriekse letterkunde aan de Universiteit Gent. Naast heel wat (populair-)wetenschappelijke artikelen is hij ook de auteur van een boek over het Europese naturalisme (2006) en van ‘Inleiding in de Nieuwgriekse literatuur’ (2012, 2018).

Praktische informatie

• Wanneer? woensdag 27 maart 2025, om 19u30
• Waar? Liberas (Kramersplein 23, Gent)
• i.s.m. uitgeverij Houtekiet

Ik wil deelnemen!

Voorsmaakje

Het eiland Sicilië was door zijn strategische positie eeuwenlang een ontmoetingsplaats van verschillende culturen, wat bijvoorbeeld te zien is aan de lokale architectuur en literatuur, die invloeden van verschillende culturen in zich dragen. De Griekse invloed op het eiland begon in de 8e eeuw v. Chr. en is zelfs vandaag de dag nog merkbaar. In het eerste deel van de lezing geef ik eerst een chronologisch overzicht van de Griekse aanwezigheid op Sicilië, met een bijzondere focus op de laatantieke en middeleeuwse perioden. Daarna geef ik enkele voorbeelden van Siciliaans-Griekse literatuur uit de late oudheid en middeleeuwen waarin specifieke Siciliaanse kenmerken duidelijk zichtbaar zijn.

In het tweede deel bespreek ik enkele Heiligenlevens van Siciliaans-Griekse heiligen, geschreven in de late oudheid en middeleeuwen. Deze teksten vormen een interessante collectie omdat zowel hun Siciliaanse als Byzantijnse achtergronden duidelijk zichtbaar zijn, met referenties aan historische figuren, plaatsen en gebeurtenissen. Daarnaast worden ze gekenmerkt door een opmerkelijk groot aantal creatieve en imaginaire elementen. Deze aspecten van de Heiligenlevens zullen in de lezing aan bod komen en in hun Siciliaanse context worden geplaatst.

Over de spreker

Emma Huig is doctoraatsstudent aan de Universiteit Gent. Haar onderzoek gaat over Italo-Griekse hagiografie en de manier waarop geloofwaardigheid wordt geconstrueerd in deze teksten.

Praktische informatie

• Wanneer? woensdag 23 april 2025, om 19u30
• Waar? leslokaal 0.4 (Blandijnberg 2, 9000 Gent)
• Prijs? gratis voor leden van het Griekenlandcentrum, UGent studenten (m.u.v. PhD-studenten) en scholieren. Anderen betalen €5 aan de kassa.

Ik wil deelnemen!

Deze film - Grieks gesproken met Nederlandse ondertiteling - vertelt het verhaal van het eeuwenoude Grieks-orthodoxe kloosterleven op de ‘Heilige Berg’. Als kijker word je ondergedompeld in het afgezonderde, authentieke leven van de monniken van het Docheiariouklooster. Beelden van het ruige berglandschap van de Athos wisselen af met fragmenten over het leven van zijn bewoners. Zo ontstaat een cadans tussen bidden, werken en de natuur beleven. Een centrale figuur in de film is de kloosteroudste, Abt Grigoris. Zijn decennialange leiderschap heeft hem een scherp inzicht heeft gegeven in de zielen onder zijn hoede en in hun verlangen om voor zichzelf een toestand te herwinnen die verwant is aan de menselijkheid van Adam vóór de zondeval.

Collega Kristoffel Demoen, die onlangs een bezoek bracht aan de Athos, zal de film inleiden met een verhaal over het verleden en heden van de monnikenrepubliek.

Praktische informatie

• Wanneer? vrijdag 9 mei 2025, om 19u30
• Waar? Auditorium 1 Jan Broeckx (Blandijnberg 2, Gent)
• Talen? Grieks gesproken met Nederlandse ondertiteling
• Prijs? €10 voor leden, studenten (m.u.v. PhD-studenten) en scholieren. Anderen betalen €13.
• Inschrijven? Schrijf je in via dit formulier en schrijf het bedrag (€10/€13 per ticket) over op het rekeningnummer BE69 8803 2505 0178 (bevestiging volgt nadien). Let op: je inschrijving is pas definitief, wanneer het bedrag op bovenstaand rekeningnummer staat!
• meer info over deze film op de officiële website
• bekijk hier de Nederlandse trailer

Deze filmvoorstelling wordt georganiseerd i.s.m. de orthodoxe parochie Heilige Apostel Andreas van Gent.

Ik wil deelnemen!

meer info volgt later

Praktische informatie

• Wanneer? woensdag 4 juni 2025, om 19u30
• Waar? zaal FORUM in het GUM (Ledeganckstraat 35, Gent)
• i.s.m. Academia Press

Ik wil deelnemen!