Van scène tot cinema. Grieks drama van antieke tragedie tot hedendaagse film

Dit jaar neemt de Griekse film dit jaar een prominente plaats in op het Film Fest Gent. Aangezien we deze uitgelezen kans niet zomaar voorbij wilden laten gaan, hebben de organisatoren van het Festival en het Griekenlandcentrum de handen in elkaar geslagen. We hebben samen twee must see klassiekers van Theo Angelopoulos uitgekozen: The Travelling Players (14/10, 19u45) en Landscape in the Mist (21/10, 18u45). In Studio Skoop kunnen jullie niet alleen genieten van deze meesterwerken op groot scherm; er is ook een boeiende inleiding of nabespreking van telkens een half uur voorzien. De plaatsen voor deze voorstellingen worden exclusief voorbehouden aan het Griekenlandcentrum, tegen een gunsttarief van €7,5 in plaats van €10! Voor meer info over beide films, zie dit document.

Inschrijven vóór 26 september via:

• een mail naar griekenlandcentrum@ugent.be met vermelding van je naam en de film(s) die je graag wil meekijken
• een overschrijving op het rekeningnummer BE69 8803 2505 0178 (€7,5 of €15 voor beide films)

in samenwerking met Film Fest Gent

OPGELET! Door omstandigheden zal deze lezing jammer genoeg niet kunnen plaatsvinden.

Word je van tragedie een (beter) mens? Is het tragisch als je favoriete ploeg verliest in de laatste minuut? Kan Antigone het klimaat redden? Valt er iets te leren of te louteren? Waarom spreekt een prof Griekse literatuur liever niet over “de Griekse tragedie” maar wel over enkele stukken van Sophokles en Euripides?

In feite zal hij wel wat algemeenheden in herinnering brengen over dat vreemde fenomeen van het Atheense theater, om dan te vertellen wat hem blijft aanspreken in vier stukken uit de latere vijfde eeuw: Ajax, Medea, Asielzoeksters, Philoktetes.

Praktische informatie

• inschrijven ter plaatse aan de kassa
• kostprijs: €5 / gratis voor leden van het Griekenlandcentrum of het Nederlands Klassiek Verbond, studenten en scholieren
• locatie: Theaterzaal Dienstencentrum Ledeberg (Ledebergplein 30, 9050 Gent)

in samenwerking met NKV Oost-Vlaanderen

Not a single Roman Republican tragedy is preserved for us in complete form. They survive to us in a disordered, lacunose, voiceless form, disconnected from the performance context which gave them meaning. And yet we can only ascribe these qualities to the fragments because we know that they once formed a complete play, with a continuous, meaningful text, ordered by a plot and performed a cast of characters embodied and voiced by actors in a theatre at one of Rome’s public festivals. But from the nineteenth century, serious attempts to restore some of these properties – their order, voicing and meaning in relation to the lost whole – began. Yet finding clues towards such reconstruction was complicated by the disjointedness between the fragments and their contexts. Indeed, the collection and publication of the fragments in dedicated editions from the sixteenth century amplified this dislocation. Instead, scholars looked backwards, to the far better documented Attic Greek tragedies, and particularly the thirty-two (relatively) complete tragedies by Aeschylus, Sophocles and Euripides. In this they were guided by the statements of Cicero and others that the Roman playwrights translated from the works of Greek tragedy, but what translation meant in the pre-Jeromian Roman world was often left under-interrogated.In this talk, I will use examples from Ennius’ works to investigate these issues, and show how different editors use Greek tragedy to offer creative responses to the frustration of the ambiguities of the Roman tragic fragment.

Over de spreker

Matthew Payne graduated in 2012 from the University of Cambridge with a degree in Classics, then came back to Cambridge to complete an MPhil in Classics in 2014. He then moved to the University of St Andrews in Scotland for a PhD. He completed his thesis, on aberration and criminality in Senecan tragedy, in 2018. Since September 2018 he has been a post-doctoral researcher at Leiden University in the Netherlands. His project concerns the surviving fragments of Roman tragedy. In 2021-22 he is a guest professor at the University of Gent, lecturing on Latin literature.

Praktische informatie

Deze lezing is gratis online te volgen via het platform Zoom: https://ugent-be.zoom.us/j/96373838398.... Vooraf inschrijven is niet nodig.

- Meeting ID: 963 7383 8398
- Passcode: wJmwy752

Op woensdag 16 februari brengt theatermaker en actrice Khadija El Kharraz Alami Nu ben ik Medea op de planken; een al meermaals in de prijzen gevallen theaterstuk waarin culturele spanningen op de voorgrond worden geplaatst aan de hand van Euripides’ Medea. Neem zeker en vast een kijkje op de site van NTGent voor een inleiding, biografie en trailer. De opvoering gaat door in de NTGent Schouwburg (Sint-Baafsplein), is Nederlands gesproken en vangt aan om 20:00. Na de voorstelling wordt een nabespreking voorzien.

We hebben voor jullie niet minder dan 30 tickets ter beschikking, voor een gereduceerde prijs van 13 euro.
Geïnteresseerd? Stuur vóór 10 februari een mailtje naar griekenlandcentrum@ugent.be en schrijf het bedrag (€13) over op het rekeningnummer BE69 8803 2505 0178 (bevestiging volgt nadien).

in samenwerking met NTGent

Voorsmaakje

Het theater is het bekendste, opvallendste en meest omstreden monument van Thorikos. Zijn eigenaardige, ellipsvormige vorm – soms primitief, archaïsch of gewoon onregelmatig genoemd – heeft zowel de plaatselijke bevolking als reizigers sinds de 18de eeuw gefascineerd. Het archeologische onderzoek van het theater begon in 1886 door de American School of Classical Studies at Athens. In 1963 en 1965 werd het onderzoek hervat door het Comité voor Belgische Opgravingen in Griekenland, en in 2011-12 door de Griekse Archeologische Dienst. Tijdens deze drie campagnes werd het theater gedeeltelijk opgegraven en werden de indrukwekkende steunmuren die het zijn eigenaardige geven blootgelegd. Het zitgedeelte (koilon) is in tweeën gedeeld; een kleine tempel van Dionysos en een altaar flankeren de langwerpige orchestra, evenals een raadselachtige kamer met een bank in het oosten en een langwerpige hal in het westen. Deze structuren werden opgericht in een vroegere marmer- en kalksteengroeve tussen twee oudere mijningangen en een begraafplaats uit de 6e-4e eeuw v.o.t..

Het Belgische onderzoek werd preliminair gepubliceerd, waarbij mede op basis van 35 scherven het theater de reputatie kreeg het vroegste theater in de Griekse wereld te zijn. Sinds zeven jaar bestudeert een team o.l.v. Andreas Kapetanios en Roald Docter de oude en nieuwe vondsten met het oog op een afsluitende publicatie. In deze lezing wordt de stand van zaken van dit onderzoek gepresenteerd.

De oudste theaters, vooral die van de landelijke chóra, waren sinds de democratische hervormingen Kleisthenes aan het einde van de 6de eeuw onlosmakelijk verbonden met de sociopolitieke organisatie van Athene, gestructureerd volgens het zogenaamde demes-en-trittyes-systeem. De theaters boden niet alleen onderdak aan dráma’s in het kader van festivals ter ere van Dionysos, maar fungeerden ook als ontmoetingsplaatsen voor mannen die hun plichten tegenover de Atheense democratische instellingen vervulden: debatten, arbitrage en benoemingen in de raad (boule) in Athene, en andere functies van de polis.

Over de spreker

Roald Docter is hoogleraar Archeologie en Kunstgeschiedenis van de Klassiek Griekse Oudheid aan de Universiteit Gent. Hij is (co-)directeur van archeologische veldwerkprojecten in o.a. Thorikos, Carthago en Malta.

Voorsmaakje

Het mimespel en de pantomime, twee populaire theatervormen in het Romeinse keizerrijk, leefden verder tijdens de Vroegbyzantijnse periode. Ze bleven populair tot wel zeker de zesde eeuw o.t. Tegelijk was dit allerminst naar de zin van christelijke leiders, die het heidense spel verachtten en gelovigen krachtig opriepen het theater vooral te vermijden. De Byzantijnen ontwikkelden opvallend genoeg nooit een eigen theatervorm. Wanneer de antieke spelen dan toch eindelijk een stille dood stierven, is het enkele eeuwen wachten tot ze een Christelijke opvolger zouden kennen, en die kwam er enkel in het Westen. Als je de massa’s wil bezweren en ze tegelijk van ondeugdelijk vertier wil zien af te houden, waarom dan geen religieus en stichtelijk alternatief aanbieden? Het probleem ging echter verder dan de inhoud van de stukken alleen; theater zélf, als kunst- en representatievorm, werd als gevaarlijk en zelfs duivels beschouwd. Maar waarom dan? En kenden de Byzantijnen dan geen enkele vorm van publiek spektakel?

Praktische informatie

• Wanneer? woensdag 20 april 2022, om 20u
• Waar? Auditorium 1 Jan Broeckx (Blandijnberg 2, 9000 Gent)
• Prijs? gratis voor leden van het Griekenlandcentrum, UGent studenten en scholieren. Anderen betalen €5.

Voorsmaakje

Wat hebben ‘Orestes in Mosul’ (2019), ‘Christus in Matera’ (2020) en ‘Antigone in Amazonia’ (2022) gemeen buiten hun mythische vraagstelling? Zeker verwijzen deze drie voorstellingen / films naar een narrativiteit die tot verbondenheid leidt, maar tegelijk spreken ze ook ons onvermogen aan om de leegte op te vullen die we in grote mate zelf zijn. Van bij zijn aantreden als artistiek leider van NTGent (2018) is Milo Rau in dit verband een begenadigd verteller van verhalen gebleken, van stories die mensen samenbrachten rond hun iconen (‘Lam Gods’) of koloniaal verleden (‘Compassie’), maar die ook indringende vragen stelden over de manier waarop wij omgaan met de vele ficties die wij in het Westen in het leven geroepen hebben.

De trilogie rond Orestes, Christus en Antigone vertoont een mythische, maar ook tragische dimensie die ons verontrust en tegelijk aantrekt, vooral wanneer geponeerd in gebieden die een bedreiging kunnen opleveren voor onze nachtrust en consumptiedrang (de olie van Mosul, de tomatenoogst in  Zuid-Italië, de grootschalige boskap in Brazilië). Wat Milo Rau, -eredoctor aan onze universiteit sinds vorig jaar-, intrigeert zijn de trauma’s, open wonden en brandhaarden in elke samenleving, het ongehoorde, onvoorstelbare en onbegrijpelijke dat overal ter wereld zichtbaar is en door hem onder de vorm van tribunalen expliciet wordt getoond (Moskou, Zürich, Congo).

Aan een publiek van klassiek geschoolde geesten stel ik dus de vraag of vormen van hedendaagse tragiek niet sterker werken dan de oud-Griekse tragedies, deze kunstvolle producten uit een classicisme waar wij heel familiair mee omgaan en vaak gereduceerd hebben tot burgerlijke dramas. Door welke tragische wonden worden wij vandaag nog echt verontrust en welk soort theater hoort thuis in een nieuwe tragische canon die ook Sarah Kane en Heiner Müller hoort in te sluiten? Durven wij in antropocene tijden ook ontdooiend permafrost, creatieve virussen en smeltende gletsjers tot de tragische dimensie rekenen waartegen wij onze zelf-definitie van mens moeten afzetten? Want zoals Kay Sara, de inheemse actrice die Antigone in het land van de Amazone speelt, zegde bij de (afgelaste) opening van de Wiener Festwochen in 2020: het probleem is niet ‘dat jullie niet weten dat onze bossen branden en onze volkeren sterven, het probleem is dat jullie je aan dit weten gewend hebben’ en dus niets doen om aan de tragedies die op ons afkomen het hoofd te bieden.

Praktische informatie

• Wanneer? woensdag 18 mei 2022, om 20u
• Waar? Auditorium 1 Jan Broeckx (Blandijnberg 2, 9000 Gent)
• Prijs? gratis voor leden van het Griekenlandcentrum, UGent studenten en scholieren. Anderen betalen €5.

Voorsmaakje

In de meer dan 450 jaar van de Venetiaanse overheersing van Kreta (1211-1669), de belangrijkste koloniale Ventiaanse bezitting in het Oosten, vond er op Kreta, onder invloed van het Westen, een belangrijke opbloei van handel en economie plaats, een opbloei die samenging met de opkomst van de Kretenzische stadscultuur. Binnen deze ontwikkelingen namen de Venetianen geleidelijk de Griekse taal over, maar zorgden tevens voor een toenemende invloed van de westerse cultuur, een invloed die zich ondermeer manifesteerde in de beeldende kunst, de architectuur, de muziek en de literatuur.

Tot de tweede helft van de zestiende eeuw vertoonde de Kretenzische literatuur , naast zekere invloeden van de Italiaanse Renaissance, vooral invloeden van de Byzantijnse erfenis en van de westerse middeleeuwen. Pas na ca. 1570 zou de invloed van de westerse Renaissance van beslissende betekenis zijn voor het karakter van de Kretenzische literatuur. De periode 1570-1669 is bekend geworden als de Kretenzische Renaissance. Tijdens deze periode is een aantal literair zeer hoogstaande werken geschreven, met als coryfeeën de theaterwerken en de berijmde romance Erotókritos, waarvan overigens ook delen als een theaterstuk zijn opgevoerd. Deze werken zijn alle in een veredeld Kretenzisch dialect geschreven.

Uit het Kretenzische Renaissance-theater zijn een drietal tragedies en komedies bewaard gebleven, alsmede een religieus drama en een herdersspel. De Erofili is het bekendste en meest bestudeerde werk uit het Kretenzische theater en misschien wel de mooiste tragedie uit de Nieuwgriekse literatuur. Het werd waarschijnlijk geschreven tussen 1595 en 1600 door de Rethymnioot Yeoryos Chortatsis, de belangrijkste dramaschrijver uit de Kretenzische Renaissance en volgens de grote dichter Kostís Palamás ‘de vader van het moderne Griekse theater’. De eerste publicatie van het werk is in 1637, te Venetië.

De belangrijkste bron van het stuk is de Italiaanse tragedie Orbecche (1541) van Giambattista Giraldi Cinzio, maar de Kretenzische ‘bewerking’ overtreft in alle opzichten het oppervlakkige en uiterst bloedige origineel. De Erofili wordt nog steeds regelmatig opgevoerd en leeft ook voort in de volkscultuur en in (moderne) composities.

De lezing beoogt een eerste algemene kennismaking met het werk te bieden, waarbij een zekere nadruk op de karakterisering van de personages zal komen te liggen. Ook zullen we twee fragmenten uit monologen van de tragedie beluisteren, die door twee moderne componisten op muziek zijn gezet.